Thursday, August 16, 2012

ေတာင္ပံေလးသို.ေတာင္းပန္ျခင္း



အားလံုးပီးဆံုးခဲ့ပါၿပီ
ဆင္ျဖဴမ်က္ႏွာ
ဆင္မည္းမၾကည့္၀ံ့ေတာ့ပါဘူး။

ေတာင္ပံေလးကမမွားခဲ့ဘူး
ေျခေထာက္ေတြကမွားတာ
အခုေတာ့ ေက်ာ့ကြင္းေတြနဲ.ေထြးရစ္
မင္းကို အရုန္းခိုင္းသင့္သလား။

ကံၾကမၼာက်ားကြက္အေရြ.မွာ
ငါဟာ
ငါမုန္းတဲ့လူစားမ်ိဳးျဖစ္ေနမွန္းသိလိုက္တယ္။

သိပ္ေတ့ာမထူးေပမယ့္ေျပာပါရေစ
အဲဒီတုန္းက မညာခဲ့ပါဘူး
ဒါေပမယ့္ ညာခဲ့တယ္လို.ပဲ သေဘာထားေပးပါ
ဆင္ေျခေတြလည္းမေပးေတာ့ပါဘူး။

မင္းငါ့ကိုမုန္းပါေလ
ငါ့ကိုငါမုန္းတာကိုေတာ့ မမွီနိုင္ပါဘူး။    ။

Monday, July 23, 2012

အေရွ.က ေန၀န္းထြက္သည့္ပမာ


၁။ လူမေျပာင္းလွ်င္ မူမည္မွ်ပင္ေျပာင္းေျပာင္း ေကာင္းမလာနိုင္ပါဟု ေျပာသံသဲ့သဲ့ ၾကားမိပါသည္။ လူလည္း မေျပာင္းပါ။ ေခတ္ေျပာင္းခ်င္ေျပာင္း၊ စနစ္ကလည္း ေျပာင္းမည္မထင္ပါ။ ဤေခတ္၊ ဤစနစ္ကို မေကာင္းတြင္တြင္ေျပာ၍ အမွန္တကယ္ ေျပာင္းလဲမွဳကို လက္ခံရန္ မ၀ံ့ရဲေသာ၊ ေျပာင္းလဲမွဳ အတြက္ အသင့္မျဖစ္ေသာ လူမ်ားအတြက္ ဤစာစုကိုေရးမိပါသည္။

၂။ တိုင္းျပည္တစ္ခုအတြက္ အေရးအႀကီးဆံုးသည္ (ႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ၊ မႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစ) အစိုးရ ယႏၱရားပင္ ျဖစ္ပါသည္။ အစိုးရယႏၱရားတြင္ ထိုယႏၱရားကို လည္ပတ္ေစေသာ ဌာနမ်ားသည္ အဓိကျဖစ္ပါသည္။ သို.ရာတြင္ ထိုဌာနဆိုင္ရာတို. လည္ပတ္ေနေသာ နည္းစနစ္မ်ားသည္ (အမ်ားစုမွာ) အဂၤလိပ္လက္ေအာက္မွ လြတ္လပ္ေရးရၿပီးကာစ အခ်ိန္ကာလမွ နည္းစနစ္မ်ားႏွင့္ ကြာျခားပါ၏ေလာဟု သံသယ ပြားရပါသည္။ ျပန္လည္တည္ေဆာက္ေရးကာလတြင္ မည္သည့္စီမံကိန္းကိုပဲ ရပ္ဆိုင္း၍ မည္သည့္စီမံကိန္းကိုပဲ အသစ္ျပန္စစ၊ ထူးျခားလာမည္မဟုတ္ဟု ဆိုရပါမည္။

၃။ စီမံကိန္းမ်ား မေအာင္ျမင္သည့္အခါတိုင္း၊ လုပ္ငန္းခြင္ တိုးတက္မွဳမရ၍ စူးစမ္းေမးျမန္းခံရတိုင္း ေတာင္းဆိုတတ္ေသာ ကိစၥသံုးရပ္ ရိွပါသည္။ သရီးအမ္မ္ (3M) ဟုေခၚၾကေသာ လူ၊ေငြ၊ပစၥည္း (Man, Money, Material) ပင္ျဖစ္ပါသည္။ အခါမ်ားစြာပင္ ဖြဲ.စည္းပံုျပင္ဆင္ေရးဟူသည္ အဆိုပါသံုးရပ္ တိုးျမွင့္ေတာင္းခံေရးျဖစ္သြားတတ္ပါသည္။ ထိုအခါ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးယႏၱရား ျပင္ဆင္ေရးသည္ ၀န္ေပါ့သြားရမည့္အစား ပို၍ပင္ ၀န္ထုတ္၀န္ပိုးျဖစ္သြားရပါသည္။

၄။ ဖူကူယားမား၏ နိုင္ငံတည္ေဆာက္ေရး စာအုပ္တြင္ ေစ်းကြက္စနစ္ေဖၚေဆာင္ေရး၊ ပုဂၢလိကပိုင္ျပဳေရးထက္ အေရးႀကီးေလေသာ အခ်က္တစ္ခုကို ထပ္တလဲလဲ ေဖၚျပခဲ့ပါသည္။ ယင္းမွာ အဖြဲ.အစည္းမ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမင့္မားေရး ပင္ျဖစ္ပါသည္။ အဖြဲ.အစည္းစြမ္းေဆာင္ရည္ ျမင့္မားေရးကို လူတိုးေတာင္းေရး၊ ေငြတိုးေတာင္းေရး၊ ပစၥည္းတိုးေတာင္းေရးႏွင့္ မေရာေထြးေစခ်င္ပါ။

၅။ အခ်ိဳ.က ႀကိဳးနီစနစ္ဟု ေျပာၾကေသာ ရံုးပိုင္းဆိုင္ရာ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းမ်ားသည္ (ေျပာခဲ့ၿပီးသလို) လြတ္လပ္ေရးရကာစေခတ္ႏွင့္ မျခားျဖစ္ေနပါေသးသည္။ ထို.အျပင္ ဌာနဆိုင္ရာ ဖြဲ.စည္းပံု မ်ားသည္ ျပင္ဆင္ေျပာင္းလဲဖြဲ.စည္းရန္ ခက္သည္ကတစ္ေၾကာင္း၊ မည္သူမွ ဦးေႏွာက္ေျခာက္ခံ စဥ္းစားမေနသည္ကတစ္ေၾကာင္းေၾကာင့္ ရိွရင္းစြဲအတိုင္းသာ ေရာႀကိတ္ေနၾကပါသည္။ မည္သူကမွ ရိွရင္းစြဲ လုပ္ထံုးလုပ္နည္း ျဖစ္စဥ္ကို ျပန္လည္၍ ပိုမို ေကာင္းမြန္သက္သာလြယ္ကူေသာ နည္းကို စဥ္းစားရန္မႀကံစည္ၾကပါ။ သူရို.ဆီ၀ယ္ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ေရးဟူသည္ ေငြေၾကး၊ အခ်ိန္၊ လူအင္အားေလ်ာ့ခ်ရန္အတြက္ ေခတ္မွီနည္းစနစ္မ်ား၊ စီမံခန္.ခြဲမွဳ ပံုစံမ်ားကို အသံုးျပဳျခင္းသာျဖစ္ပါသည္။

၆။ ခက္သည္က ေပၚလစီမိတ္ကာလယ္ဗယ္ျဖစ္ေသာ လူတန္းစားသည္ ေခတ္မွီ နည္းပညာကို မသိပါ။ စီမံခန္.ခြဲမွဳကို မေလ့လာပါ။ လူမွန္ေနရာမွန္ကို (ဖြဲ.စည္းပံုအေသျဖစ္၍လည္း ပါပါသည္) မထားရိွပါ။ ေျပာရသည္ကိုေတာ့ အားနာပါသည္။ တိုးတက္ေရးကိစၥအတြက္ ကိုယ့္ဌာန၏ လုပ္ငန္းေဆာင္ရြက္ပံုျဖစ္စဥ္ကို ျပန္လည္သံုးသပ္မွဳ အင္မတန္အားနည္းပါသည္။ သူရို.ဆီ၀ယ္ Enterprise Architecture, Business Process Reengineering စေသာမိုဒယ္မ်ားျဖင့္ စနစ္တက်ျပန္လည္သံုးသပ္ တည္ေဆာက္အပ္ေသာ ဌာနအဖြဲ.အစည္းမ်ားစြာ ေပးထြက္လာခဲ့ပါၿပီ။ ထိုသို.ေသာ သံုးသပ္မွဳမ်ိဳး ျမန္မာနိုင္ငံ၀ယ္ အင္မတန္မအားနည္းပါသည္။ ရိွရင္းစြဲလူမ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ကို အျပည့္အ၀ အသံုးခ်နိုင္ျခင္းလည္းမရိွပါ။

၇။ အဖြဲ.အစည္း စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမင့္မားလာေစရန္ ဒီဇိုင္းျပန္ဆင္မည့္ မူ၀ါဒေရးဆြဲသူမ်ား မရိွသလို ေပးလာမည့္အႀကံဥာဏ္ကို နားလည္လက္ခံမည့္သူ မရိွသေလာက္ရွားေနသည္ကို ၀မ္းနည္းဖြယ္ေတြ.ေနရပါသည္။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး ယႏၱရား အတြင္း ဒီမိုး ဒီေရ ဒီလူေတြျဖင့္ ဒီအတိုင္းသြားေနပါက သိၾကားမင္း ဆင္းကယ္သည့္တိုင္ တိုးတက္ေရးလမ္းစ မျမင္ပါ။

၈။ အေရွ.က ေန၀န္းထြက္သလို တို.ေခတ္ကိုေတာ့ ေရာက္ရမည္မွာ မလြဲပါ။ ထို.အတူ ေနာက္ႏွစ္ေပါင္းမည္မွ်မွန္းလည္း မသိပါေခ်။

ေအာ္လ္တာေနးတစ္ ေပၚလစီ-၂


၉။ တိုင္းျပည္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳစနစ္မွားယြင္းျခင္း ႏွင့္ တိုင္းျပည္က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳစနစ္ အေကာင္အထည္ေဖၚရာတြင္ မေအာင္ျမင္ျခင္းသည္ ရလာဒ္အက်ိဳးတရား တူသည္ထားဦး။ ျပန္လည္ျပင္ဆင္ ရမည့္ အေၾကာင္းတရား တူမည္မဟုတ္ပါ။ ထို.အတူ ျပည္သူလူထုက အျပစ္တင္သည္ကို ျငင္းဆန္ရန္ ရည္ရြယ္ရင္းမရိွေသာ္လည္း 'အမ်ားညီ၍ ဤကို ကၽြဲ' ဖတ္ၾကပါမ်ားလာေသာအခါ နိုင္ငံေရးသမားမ်ား၊ မီဒီယာသမားမ်ားကပါ သံေယာင္လိုက္၍ စနစ္မွားသည္ စနစ္မွားသည္ဟု ေျပာလာၾကပါေတာ့မည္။ က်န္းမာေရး နယ္ပယ္မွ ဆရာမႀကီး တစ္ဦး ေျပာေသာ စကားကို ျပန္လည္ကိုးကား ေဖၚျပလိုပါသည္။ 'တကယ္ေတာ့ က်န္းမာေရး ၀န္ႀကီးဌာနကလည္း WHO (ကမာၻ. က်န္းမာေရး အဖြဲ.) ဂိုက္လိုင္းအတိုင္း လုပ္ေနတာပဲ' ဟူ၍ ျဖစ္ပါသည္။ ဤအေၾကာင္းမ်ားကို အေသး မစိတ္မီ ေခတၱ ရပ္နားထားပါဦးမည္။

၁၀။ ဆရာ၀န္မ်ားသည္ အင္မတန္ အတၱႀကီးသူမ်ားျဖစ္ပါသည္။ အျပစ္တင္ျခင္းမဟုတ္ေသာ္လည္း ဤအတိုင္းပင္ ခံစားမိပါသည္။ ေဆးတကၠသိုလ္၀င္ခြင့္ကို တကၠသိုလ္၀င္တန္း အမွတ္ျဖင့္ ျဖတ္လိုက္ေသာအခါ 'ထိပ္' ဆိုေသာေနရာမွ ေက်ာင္းသားမ်ား (ထိပ္ဆိုေသာ ေနရာကို ေရာက္ေအာင္ နည္းမ်ိဳးစံု ႀကိဳးစားလာၾကသူမ်ား) ေဆးေက်ာင္းတက္လာၾကပါေတာ့သည္။ ထိပ္ေရာက္ေအာင္ နည္းမ်ိဳးစံုျဖင့္ ပို.ခ်င္ၾကေသာ မိဘမ်ားကလည္း (အဆိပ္ပင္ ေရေလာင္းသည္မေျပာရက္သည့္တိုင္) တရားသည္မတရားသည္ မေတြးပဲ သားသမီးျဖစ္သူအတြက္ နည္းမ်ိဳးစံု ႀကိဳးစားအားထုတ္ေပးၾကပါသည္။ အားနာနာႏွင့္ပင္ ေျပာရပါမည္။ ဆရာ၀န္ဘြဲ. ရၿပီးသည့္တိုင္ လူမွဳေရးရာတြင္၊ လူ.ပတ္၀န္းက်င္ လူ.အသိုင္းအ၀ိုင္းတြင္ လူလားမေျမာက္ေသးေသာ ဆရာ၀န္ေလးေပါင္းမ်ားစြာ ရိွေနပါသည္။ ငါသာေရွ.ေရာက္ဖို.၊ ငါအထူးကုဆရာ၀န္ႀကီးျဖစ္ဖို.၊ ငါေအာင္ျမင္ဖို. ဆိုသည့္ စိတ္ဓာတ္မ်ားျခင့္ ပူေလာင္ေနၾကသူမ်ား မ်ားေနပါသည္။ အားနာပါသည္။ မ်ားေနပါသည္။ မ်ားခဲ့ၾကပါသည္။

၁၁။ လုပ္ငန္းခြင္ ၀င္ေရာက္သည့္အခါတြင္ သင္ယူလာခဲ့ေသာ ပညာကို ျပည္သူလူထုအတြက္ အသံုးခ်ရန္ထက္ ေနာင္တြင္ ေလ်ွာက္ရလတၱံ.ေသာ ခရီးလမ္းေျဖာင့္ျဖဴးေရး အတြက္သာ ဦးစားေပးေရြးခ်ယ္မည့္ ဆရာ၀န္မ်ား မ်ားလာျခင္းသည္ ေကာင္းေသာ လကၡဏာျဖစ္ပါသလား။ စာသင္ၾကားရျခင္းကို ၀ါသနာ လံုး၀မပါေသာ္လည္း ၿမိဳ.ႀကီးျပႀကီးမ်ားတြင္ ေနရျခင္း၊ ညဂ်ဴတီမေစာင့္ရျခင္း၊ စေနတနဂၤေႏြ အားလပ္ရက္ ရျခင္း စသည္ျဖင့္ စာက်က္ခ်ိန္ရေသာ ေဆးတကၠသိုလ္မ်ားတြင္ ဆရာအျဖစ္ အလုပ္၀င္ျခင္းျဖင့္ 'အရိပ္ခို' ေနခ်င္ၾကေသာ ဆရာ၀န္ေလးမ်ားစြာရိွခဲ့ပါၿပီ။ ထို.အတူ အထက္လမ္း ေအာက္လမ္းမ်ားစြာ သံုး၍ 'ၿမိဳ.ႀကီးျပႀကီး' မ်ားတြင္ ခိုကပ္ေနၾကရန္ ႀကိဳးစားခဲ့ၾကေသာ ဆရာ၀န္မ်ား ယခင္ကလည္း ရိွခဲ့ပါသည္။ ယခုလည္း ရိွၾကပါလိမ့္ဦးမည္။

၁၂။ တစ္ခုတည္းေသာ အေၾကာင္းတရား မဟုတ္သည့္တိုင္ ဤသို.ေသာ အေၾကာင္းမ်ားျဖင့္ နယ္သို. သြားခ်င္ေသာ ဆရာ၀န္မ်ား နည္းပါးပါသည္။ ဆရာ၀န္ လူဦးေရအခ်ိဳးသည္ ၿမိဳ.ေပၚႏွင့္ ေက်းလက္ မတူညီသလို ရန္ကုန္တိုင္းႏွင့္ ခ်င္းျပည္နယ္ တူမည္မဟုတ္ပါ။ ဆရာ၀န္မ်ား နယ္သို.မသြားခ်င္ျခင္းကို အျပစ္တင္ေနသည္မဟုတ္ပါ။ 'ကုသိုလ္၊ ပညာ၊ ဥစၥာရရန္ သင့္ရာေဒသ' အၿမဲေနလိုခ်င္ၾကသူမ်ားကို အျပစ္တင္သင့္သည္ဟုလည္း မခံယူပါ။ တိုင္းျပည္အတြက္၊ လူထုအတြက္ ဟူသည္ ဆိုရွယ္လစ္ေခတ္တြင္သာ ေျပာ၍ ေကာင္းပါသည္။

၁၃။ အျခားေသာ (ဆရာ၀န္ မဟုတ္သည့္) ၀န္ထမ္းမ်ား အတြက္ ေနရာေကာင္းျခင္းသည္ ၿမိဳ.ေပၚနယ္ေပၚနွင့္ မဆိုင္ပဲ 'ခြင္' ေကာင္းမေကာင္းေပၚတြင္သာ မူတည္ပါသည္။ အျပင္ 'ဂ်ီပီ' ဖြင့္ရေသာ ဆရာ၀န္မ်ား အေနနွင့္ ၀င္ေငြအနည္းအမ်ားသည္ ခြင္ေပၚတြင္ မူတည္ေနျခင္း မဟုတ္ပဲ ကိုယ္ပင္ပန္းမွ ကိုယ္စားရေသာ ကိစၥသာျဖစ္သျဖင့္ နယ္မသြားလိုျခင္းကို အျပစ္တင္ရန္ အေၾကာင္းမရိွေပ။ ေဆးရံုမ်ားတြင္ ေန.ဂ်ဴတီ၊ညဂ်ဴတီမ်ားျဖင့္ ပင္ပန္းရေသာ ဆရာ၀န္သည္ ၿမိဳ.ေပၚ၊နယ္ မျခားနားပါ။ (နယ္မွာပင္ ပိုပင္ပန္းဖို.မ်ားပါသည္)

၁၄။ က်န္းမာေရး ေပၚလစီ ေကာင္းမေကာင္း 'ေရာင္ျပန္'ဟပ္ေသာ အေရးႀကီးသည့္ တစ္ခုတည္းေသာ ညႊန္းကိန္းမွာ 'က်န္းမာေရးစြမ္းအားစုမ်ားကို လံုေလာက္စြာ ေနရာခ်ထားျခင္း' allocation of adequate resources ျဖစ္ပါသည္။  စြမ္းအားစုမ်ား မလံုေလာက္သည့္အခါ၊ ေနရာခ်ထားမွဳမ်ား လိုအပ္ခ်က္ရိွလာသည့္အခါ က်န္းမာေရး ေပၚလစီကို ေမးခြန္းထုတ္ရေတာ့မည္ျဖစ္ပါသည္။ မသြားခ်င္ေသာသူကို သြားေစရန္အတြက္ ဥံဳခံေသာ မႏၱန္ေတာ့ ရိွမည္မထင္ပါ။ မတူေသာ အေနအထား၊ မတူေသာ ပင္ပန္းဆင္းရဲမွဳအတြက္ တူညီေသာ လချဖင့္ ေစလႊတ္ျခင္းသည္ ေပၚလစီေကာင္းတစ္ခုပင္လား။ စဥ္းစားဖြယ္ေတာ့ ရိွေနပါၿပီ။

ဆက္ပါမည္။


ေအာ္လ္တာေနးတစ္ ေပၚလစီ-၁

၁။ သူရဲတေစ ၦေၾကာင္းေျပာသည့့္အခါ မရည္ရြယ္ေသာ္လည္း မုသာ၀ါဒ ျဖစ္သြားတတ္သည္ဟု ဆိုၾကပါသည္။ ထို.အတူ က်န္းမာေရးေၾကာင္း ေျပာသည့္အခ်ိန္တြင္ ရည္ရြယ္သည္ျဖစ္ေစ၊ မရည္ရြယ္သည္ျဖစ္ေစ နိုင္ငံေရးအေၾကာင္းမ်ား၀င္လာတတ္ပါသည္။ နိုင္ငံေရးသမားတို.ကလည္း နိုင္ငံတစ္နိုင္ငံ တိုးတက္မွဳ ဆုတ္ယုတ္မွဳတို. အတြက္ မက္လံုး ေပးရာတြင္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ပညာေရးကို ခ်ိန္ရြယ္ ပစ္ခတ္ေလ့ရိွၾကသည္။ က်န္းမာေရးအေၾကာင္းသည္ ေျပာရလြယ္သလို ျငင္းရလည္းလြယ္ပါသည္။ သိသလိုလို ႏွင့္ မသိသည္မ်ားလည္း တပံုႀကီး ရိွေနနိုင္သလို သိသည္ျဖစ္ေစ မသိသည္ျဖစ္ေစ အာေပါင္အာရင္းသန္ရန္လည္း လြယ္ပါသည္။ သိ၍ တတ္၍ မဟုတ္ေသာ္လည္း ၾကားဘူးနား၀ အခ်ိဳ.ကို ေျပာျပခ်င္လာသည္။ က်န္းမာေရးေၾကာင္းပါ။ နိုင္ငံေရးေၾကာင္း မဟုတ္ပါ။

၂။ နိုင္ငံ တစ္နိုင္ငံ တိုးတက္မွဳ၊ ဆုတ္ယုတ္မွဳ အေၾကာင္းကို ေျပာသည့္အခါ ဆံုးဆံုးျဖတ္ျဖတ္ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ခ်ရန္ခဲယဥ္းပါသည္။ ႏွိဳင္းရတရားျဖင့္ ေျပာရမည္လား၊ တိုင္းျပည္၀င္ေငြ ဟုန္းကနည္း တက္သည္ျဖင့္ ေျပာရမည္လား၊ သဘာ၀ သယံဇာတ ၾကြယ္၀မွဳျဖင့္ေျပာမည္လား၊ ျပည္သူျပည္သားတို. ေဘးကင္းလံုၿခံဳ ေပ်ာ္ရႊင္မွဳျဖင့္ ေျပာမည္လား။ တိုင္းတာ တြက္ခ်က္ရန္ ခက္ခဲေသာ အေျခအေန၊ အေနအထားတစ္ရပ္ကို ေျပာလိုသည့္အခါ ညႊန္းကိန္း indicators မ်ားျဖင့္ ေျပာၾကပါသည္။ သို.ေသာ္ ထိုညႊန္းကိန္းမ်ားသည္ အေျခအေနတစ္ရပ္ကို တိတိပပေျပာျပျခင္းဟု မဆိုနိုင္ပဲ အေျခအေနတစ္ရပ္၏ ေရာင္ျပန္ reflection သာ ျဖစ္သည္ဟူေသာ အခ်က္ကို မေမ့ၾကရန္လည္း လိုပါသည္။ ထိုညႊန္းကိန္းမ်ားသည္ အေျပာင္းလဲကို ျပညႊန္ပါသည္။ အေျပာင္းအလဲ၏ ျမန္ႏွဳန္းကို သိနိုင္ပါသည္။

၃။ နိုင္ငံတိုးတက္မွဳအေျပာင္းအလဲကို ညႊန္ျပၾကရာ၀ယ္ တိုက္ရိုက္သိနိုင္ေသာ တိုင္းျပည္၀င္ေငြ၊ ဂ်ီဒီပီ၊ ဂ်ီအန္ပီ စသည္တို.သာမက က်န္းမာေရးႏွင့္ ပတ္သက္ေသာ ညႊန္းကိန္းမ်ားသည္လည္း အေရးတႀကီးပါ၀င္လာပါသည္။ အထူးသျဖင့္ တိုးတက္မွဳသာမအက ဖြံ.ၿဖိဳးမွဳကိုပါ ေတာင္းဆိုလာေသာအခ်ိန္တြင္ က်န္းမာေရးညႊန္းကိန္းမ်ားကို ေစ့ေစ့စပ္စပ္ ၾကည့္ရပါေတာ့မည္။ အက်ယ္ေျပာရန္မရိွပါ။ ေထာင္စုႏွစ္ ဖြံ.ၿဖိဳးေရး ပန္းတိုင္မ်ား (MDGs) တြင္ က်န္းမာေရးႏွင့္ ဆက္စပ္ေသာ ညႊန္းကိန္းမ်ား မည္မွ်ပါသည္ကိုသာ ျပန္လည္ ေလ့လာေစခ်င္ပါသည္။

၄။ ထိုသို.က်န္းမာေရး ညႊန္းကိန္းမ်ား၏ အေရးပါမွဳကို သိလာၾကေသာအခါ က်န္းမာေရး ဘက္ကို ဦးလွည့္လာၾကပါသည္။ ေစတနာပါသည္ျဖစ္ေစ၊ မပါသည္ျဖစ္ေစ က်န္းမာေရးးးးးးးးးးးးးး  ဆိုေသာ စကားကို တဖြတရ ေျပာလာၾကပါသည္။ မသိသူကလည္း က်န္းမာေရး၊ သိသူကလည္း က်န္းမာေရး၊ ျပည္သူကလည္းက်န္းမာေရး၊ နိုင္ငံေရးသမားကလည္း က်န္းမာေရး။ ထိုသို.က်န္းမာေရးလာၾကေသာအခါ က်န္းမာေရးဟူေသာ အဓိပၸါယ္သည္ လူတကာအေျပာမ်ားလြန္း၍ အေပါစားျဖစ္သြားေသာ စကားတစ္လံုးဟု မွတ္ယူရေပေတာ့မလို ျဖစ္ေနပါသည္။

၅။ သိေတာ္မူၾကသည့္ အတိုင္း နိုင္ငံ၏ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ ညႊန္းကိန္းမ်ားကလည္း (က်န္းမာေရး အေျခအေနဟု မေျပာပါ) အားရဖြယ္ အေနအထားကို မရိွသည့္အခါ လြယ္လင့္တကူ ထိုးခ်င္ေသာ လက္ညိဳးမ်ားသည္ က်န္းမာေရး=ဆရာ၀န္ဟု ေကာက္ခ်က္ခ်ၾကပါေတာ့သည္။ ထို.အတူ မေအာင္ျမင္ေသာ စရိတ္မွ်ေပး က်န္းမာေရး အစီအစဥ္၊ (အစစ အလကားရခဲ့ေသာ ဆိုရွယ္လစ္စနစ္မွ ဆာလာအိတ္ႏွင့္ ေငြထည့္လာရေသာ အေျခအေနသို. ကူးေျပာင္းေနေသာ) ပုဂၢလိက ေဆးရံုေဆးခန္း၊ ပညာရပ္သေဘာတရားကို မသိပဲ လူနာဆံုးပါးသည္ကို ဆရာ၀န္ျဖစ္ေစ၊ ျမန္မာနိုင္ငံ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ စနစ္ကိုျဖစ္ေစ ပံုခ်လိုေသာ ဂ်ာနယ္အခ်ိဳ.၊ စသည္တို.သည္ အေျခအေနကို ဆိုးသည္ထက္ဆိုးေအာင္ ဖန္တီးေနၾကသည္။ ဆရာ၀န္သည္သာ ျဖစ္သမွ် အေျခအေန၏ တရားခံ။

၆။ သို.ရာတြင္ ပို၍ ဆိုးေသာ အခ်ိဳ. 'ဆရာသမား' မ်ား ရိွပါေသးသည္။ ျမန္မာနိုင္ငံ၏ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ စနစ္ညံ့ဖ်င္းေန၍ ညႊန္းကိန္းမ်ား တက္မလာျခင္းသာျဖစ္သည္၊ ခ်ာတူးလန္ေနေသာ က်န္းမာေရး ေပၚလစီၤေၾကာင့္ ျပည္သူလူထု နစ္နာေနရသည္။ အရည္အေသြးညံ့ဖ်င္းေသာ ဆရာ၀န္မ်ားကို ေမြးထုတ္ေန၍ တိုင္းျပည္ ဖြံ.ၿဖိဳးေရး ေနာက္က်ေနပါသည္။ စသည္၊ စသည္ျဖင့္ မွန္သည္မွားသည္ ေျပာရခက္ေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ားကို အာသန္သန္၊လွ်ာသန္သန္ျဖင့္ ေျပာၾကပါသည္။ မွန္သည္လည္းရိွ၊ မွားသည္လည္းရိွေသာ အေၾကာင္းအရာမ်ား၊ အမွန္အမွား အေျဖမထြက္ေသးေသာ ကိစၥရပ္မ်ားကို ရမ္းတုတ္ေသာအခါ အဟုတ္ထင္ေသာ သူတို.ကထင္ၾကပါသည္။ အေကာင္းထက္ အဆိုးကသာ မ်ားမည္ဟု ေလးအနက္ဆိုပါသည္။ ထိုေရာအခါ လြယ္လြယ္ေပါ့ေပါ့ေလး ေျပာၾကသူမ်ားကို ဆိုစရာ စကားမ်ားကရိွလာသည္။ အထူးသျဖင့္ 'ကိုယ့္လူမ်ား' (ဆရာ၀န္မ်ား) ထဲကပင္ ထိုသို. လြယ္လင့္တကူ 'အျပစ္တင္ေ၀ဖန္သမွဳ'
ျပဳလာၾကေသာအခါ အျခားေသာ မ်က္နွာစာမ်ား ရိွေနပါေၾကာင္း သတိေပးလိုပါသည္။

၇။ ထိုသို.ေသာသူမ်ားကို အေလးအနက္ဆိုလိုသည္မွာ က်န္းမာေရးသည္ 'ရွဳၾကည့္စရာ' မွန္ကူကြက္ေပါင္းမ်ားစြာ Multidimensional ရိွေနပါသည္။ ထို မွန္ကူကြက္တို.တြင္လည္း မ်ားစြာေသာ ေနာက္ခံ အေၾကာင္းခ်င္းရာတို. ရိွေနပါသည္။ ထိုအေၾကာင္းခ်င္းရာတို.ကို အခ်ိဳ.သိရိွၿပီး ျဖစ္ေသာ္လည္း အခ်ိဳ.မွာ သိရိွရန္ လိုအပ္ဆဲျဖစ္ပါသည္။ က်န္းမာေရး အေၾကာင္းကိစၥရပ္သည္ ပရိုဖက္ရွင္နယ္မ်ားအတြက္ပင္ တိုင္းတာ တြက္ခ်က္ရန္ ရွဳပ္ေထြးေနပါေသးသည္ဟု ဆိုၾကပါသည္။ ညႊန္းကိန္း အမ်ိဳးအစားတစ္ရပ္ထဲျဖင့္ ေဖၚျပဆံုးျဖတ္ရန္ မျဖစ္နိုင္ေၾကာင္း သိေစလိုပါသည္။

၈။ ေျပာသမွ်၏ အခ်ဳပ္သည္ နိုင္ငံေတာ္ က်န္းမာေရး ေစာင့္ေရွာက္မွဳ စနစ္အေၾကာင္း လြယ္လြယ္ေပါ့ေပါ့ အျပစ္တင္မေစာ ရန္သာျဖစ္ပါသည္။ ( ဆႏၵ မေစာေစလိုပါ၊ အျပစ္တင္ထိုက္ေသာ ကိစၥမ်ားကို အျပစ္တင္ေပးပါမည္၊)
ဆက္ပါမည္။

ေဖ့ဘုတ္ေပၚက သူရဲေကာင္း


အေဖေနမေကာင္းတဲ့ၾကား၊ အစည္းအေ၀းခန္းထဲ မ၀င္ခင္ၾကား တက္သုတ္ရိုက္ေရးရပါတယ္၊ (အစည္းအေ၀းဆိုလို. အထင္မႀကီးပါနဲ.၊ အခိုင္းခံရဖို.၀င္တာပါဗ်)

ခုတေလာၾကားၾကားေနရတဲ့ ေဖ့ဘုတ္ေပၚက သူရဲေကာင္းမ်ားဆိုၿပီး ေသြးၾကြေနၾကတယ္၊ သမၼတႀကီးက ပိုနားလည္တယ္၊ ဘယ္သူက ပိုနားလည္တယ္နဲ. ေဖ့ဘုတ္စကားေဖ့ဘုတ္နားမွာ ခါးေအာင္ဆိုေနၾကေတာ့ အူထဲက ကလိကလိျဖစ္လာလို. ေရးမိပါတယ္။

တကယ္ေတာ့ ေဖ့ဘုတ္မွာ အသားလြတ္ေအာ္ဆဲတတ္တဲ့ မိမနိုင္ဖမနိုင္ေလးေတြလည္း တပံုႀကီးဆိုတာ သိေနသလို ပညာရပ္သေဘာကို ထဲထဲ၀င္၀င္သိၿပီး သိသေလာက္ျဖန္.ျဖဴးေနၾကတဲ့ ပညာသုေတသီေတြလည္းရိွေနပါတယ္။ ခက္ပံုက (ကိုယ့္အေတြ.အႀကံဳအရဆိုရင္) ပညာရပ္ဆိုင္ရာမွာ သိေစခ်င္လို. အင္အားစိုက္ထုတ္ၿပီး ေရးထားတဲ့စာဆိုရင္ ျပန္လည္ျဖန္.ျဖဴးသူနည္းနည္း၊ လိုက္ (like) လုပ္သူနည္းနည္းပဲရိွသေလာက္ ဆဲဆိုႀကံဳး၀ါးမိတာဆိုရင္ တို.လည္းဆဲမယ္ခ်န္မထားနဲ.ေတြက တပံုႀကီးေလ။

အြန္လိုင္းမီဒီယာ ဆိုတာမ်ိဳးက ပရင့္မီဒီယာလို တာ၀န္ခံတည္းျဖတ္ေပးမယ့္ အယ္ဒီတာမရိွေတာ့ ကိုယ့္ဘာသာပဲ ကိုတားဂတ္ထားတဲ့ လူအုပ္စုေလာက္ကို မွန္းေရးေနရတာပါ။ မသိမသာေလး ျမွင့္ေပးလည္းေပးရပါတယ္။ (နင့္ကိုယ္နင္ အထင္ၿပီးလွခ်ည္လားဆိုလည္း မတတ္နိုင္ပါ၊ ေရာေယာင္ၿပီး ဘုရားေဟာ ကူးခ်ၿပီး ဆရာႀကီးလုပ္သူေတြနဲ.စာရင္ ကိုယ့္ကိုကိုယ္ေလး လက္တစ္ဆစ္ေလာက္အထင္ႀကီးထားမိပါသဗ်)

ကိုးကားရလြန္းလို. ကာလာမသုတ္လည္း ေတာ္ေတာ္ ႏြမ္းေနေလာက္ပါၿပီ။ တတ္နိုင္ဘူးေလ၊ သူရို.က ေဖ့ဘုတ္မွာ ဆဲေနတဲ့သူေတြ နဲ. တတန္းထဲထားၿပီး နိုင္ငံေကာင္းဖို. သိသေလာက္ေျပာမိေနသူေတြကို ၀ါးလံုးေခ်းသုတ္ယမ္းေနတာကိုး။ တကယ္ေတာ့ လူဆိုတာ တဦးခ်င္းကိစၥပါ။ ေဖ့ဘုတ္မွာဆဲသူေတြ ေပါတာနဲ.ပဲ ေဖ့ဘုတ္ေပၚကသူရဲေကာင္းတို.၊ လြတ္ရာကေသြးၾကြေနတယ္တို.၊ သမၼတေလာက္သူရို.ကတတ္သလားလို. ဂလိုဂလို မ်က္စေလးပစ္ျပေတာ့ ဒီထက္တတ္ေသးလို.ေျပာရရင္လည္းမေကာင္း၊ သူရို.က အတတ္လြန္ေနတာလို. ရြဲ.ေျပာလည္း သိၾကပါ့မလားမသိ။ တကယ္ေတာ့ နိုင္ငံေရးဆိုတာ ကိုယ္မျမင္ရတဲ့ ေနာက္ကြယ္က အေၾကာင္းအခ်က္ေတြနဲ.ဆိုတာ လူတိုင္းသိေပမယ့္ အခ်ိန္တန္ေတာ့လည္း ကိုယ့္ေပတံေလးေတြပဲဆြဲဆြဲလာတတ္လြန္းလို. သတိေပးေနရတာပါ။

သူရို.တေတြ ဘာေပးဘာယူထားလည္း ကိုယ္မသိေပမယ့္ သူရို.အေပးအယူကို စိတ္မ၀င္စားေပမယ့္ တိုင္းျပည္လူမ်ိဳးမ်ားနစ္နာဖို.ရိွလာရင္ တစ္ေထာင့္တစ္ေနရာက (ေဖ့ဘုတ္ကပဲျဖစ္ျဖစ္) ေအာ္ေပးရမွာေပါ့။

သမၼတႀကီးက ကိုယ့္ထက္နားလည္လို. ျမစ္ဆံုမွာ လက္မွတ္ထိုးခဲ့တာေပါ့ဆိုရင္၊ ကိုယ့္ထက္နားလည္လို. လွ်ပ္စစ္မီးေတြ ေရာင္းစားခဲ့တာေပါ့ဆိုရင္ ရြဲ.တယ္ထင္မွာလားဗ်။

နိုင္ငံအေရးမွာ လက္နက္ကိုင္တိုက္ခိုက္မွ သူရဲေကာင္းထင္ေနတဲ့ငတံုးေတြေၾကာင့္ခက္ရတာပါ။ မင္းသု၀ဏ္ သေျပညိဳကဗ်ာေရးတာက နယ္ခ်ဲ.ကိုေတာ္လွန္ခဲ့တာ ဆိုတာ သိၾကပါရဲ.လား၊ ေဇာ္ဂ်ီရဲ. တခုေသာ သႀကၤန္အခါကဗ်ာက နယ္ခ်ဲ.ဆန္.က်င္ေရး လုပ္ခဲ့တာဆိုတာ သိၾကပါသလား၊ အဲလိုေလးမွေတြးေဖၚမရပဲ ဇာတိမာန္က အြန္လိုင္းတက္မွၾကြတာဆို.ဘာတို.ေျပာတဲ့အခါ သူရို.လို မသိပဲေျပာသူေတြေၾကာင့္ သိသူေတြ နွဳတ္ပိတ္သြားရင္ သမိုင္းမွာ တရားခံျဖစ္မွန္းမသိျဖစ္ေနပါမယ္လို.လည္း သတိေပးခ်င္ပါတယ္။

တကယ္ဆို ေဖ့ဘုတ္မွာ ကိုယ့္စာလာဖတ္တာ ဘယ္သူေတြလည္း၊ ကိုယ့္စာကိုလာရွယ္တာ ဘယ္သူေတြလည္းၾကည့္ရံုနဲ. မွန္းလို.ရပါတယ္။ ၀ါးလံုးေခ်းသုတ္ယမ္းေနရံုေတာ့ မရပါဘူး။ ကိုယ္လက္ခုပ္သံမ်ားမ်ားလိုခ်င္ဆဲေပါ့။ တစ္ခုေတာ့ရိွတယ္၊ ပညာရွင္၊တတ္သိနားလည္သူ တစ္ေယာက္တီးတဲ့လက္ခုပ္နဲ. ငေျမွာက္ငေခ်ာက္အေယာက္တစ္ရာ တီးတဲ့လက္ခုပ္ကြာတယ္လို. လက္ခံရင္ စကားကို အရမ္းမေျပာပါနဲ.လို.ပဲ ဆိုခ်င္ပါရဲ.။

ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ တစ္ျပားမွမေလ်ာ့ဘူး။ ကၽြန္ေတာ္။ ေဖ့ဘုတ္ေပၚက သူရဲေကာင္း။ ေိေိ။

ရီလည္း ေဖာင္း၏ မေဖာင္း၏


၁။ အစစအရာရာ အေျပာင္းအလဲ အတြက္ ျပင္ဆင္ေနၾကေသာ ဤအခ်ိန္တြင္ ျပႆနာ ျဖစ္လာနိုင္ေသာ နယ္ပယ္သည္ အစိုးရအဖြဲ.အစည္း၏ ဌာနမ်ား ျဖစ္လာလိမ့္မည္ဟု အႀကိမ္ႀကိမ္ ေျပာခဲ့ပါသည္။ ဖူကူယားမားကလည္း ဒီမိုကေရစီ အသြင္ကူးေျပာင္းေရးတြင္ အေရးအႀကီးဆံုးသည္ အဖြဲ.အစည္းမ်ား၏ စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမွင့္တင္ေရးျဖစ္ေၾကာင္း သူ၏ နိုင္ငံတည္ေဆာက္ေရးစာအုပ္တြင္ အထပ္ထပ္ ဆိုထားခဲ့သည္။ ယေန. ျဖစ္ပ်က္ေနၾကေသာ ျပႆနာ အရပ္ရပ္တြင္ ျဖစ္ေပၚလာေသာ ျပႆနာ အတိမ္အနက္ထက္ တာ၀န္ရိွသူ အသီးသီး၏ အေျပာမတတ္မွဳမ်ားေၾကာင့္ ရိွရင္းစြဲ ျပႆနာေလးမ်ား ပိုမိုႀကီးထြားလာသည္ကို စိတ္မေကာင္းစြာ ေတြ.ေနရေသာအခါ ေျပာျပခ်င္သည္တို.ရိွလာသည္။

၂။ ခရိုနီမ်ားဟုလည္းေကာင္း၊ ႀကိဳးနီစနစ္ဟု လည္းေကာင္း အခ်ိဳ.က ဆိုၾကပါသည္။ ထို.အျပင္ အထက္ကေျပာင္းေနၿပီ၊ ေအာက္က လိုက္မေျပာင္းဟု စကားသံလည္းထြက္လာပါသည္။ Reform ဟူေသာ အသံကိုလည္း တြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ ၾကားလာရသည္။ ဆိုလိုသည္မွာ လက္ရိွအေနအထားအတိုင္း မျဖစ္ေတာ့သည္ကို သိသူမ်ားလာပါသည္။ မည္သို. ျပင္ရမွန္း၊ မည္သည့္ ေနရာကို ျပင္ရမွန္း သိသူကေတာ့ နည္းမည္ထင္ပါသည္။

၃။ အမွန္ေတာ့ ႀကိဳးနီစနစ္ဟူသည္ ယခင္ အဂၤလိပ္လက္ထက္ကတည္းက ဌာနအသီးသီးရိွဖြဲ.စည္းပံု၊ အုပ္ခ်ဳပ္ပံုကို ယူထားျခင္းျဖစ္ၿပီး ထိုအေျခခံအေပၚတြင္ အထြတ္အဆင့္ဆင့္ တင္တင္လာခဲ့ျခင္းျဖစ္ပါသည္။ ဌာနဆိုင္ရာမ်ား၏ တိက်ေသခ်ာေစရန္ တစ္ဦးတစ္ေယာက္မရိွရံုႏွင့္ လုပ္ငန္းခြင္ မပ်က္ေစရန္ တည္ေဆာက္ထားေသာ ထို အထက္ေအာက္ ဖြဲ.စည္းပံုသည္ (ယေန. အိုင္တီနည္းပညာနယ္ပယ္ႏွင့္ မကိုက္ညီေတာ့ေသာ္လည္း) အလုပ္ျဖစ္ တိက် သပ္ရပ္ေသာေၾကာင့္ အစဥ္အဆက္ လက္မလႊတ္နိုင္ခဲ့ျခင္း ျဖစ္သလို ဌာနဆိုင္ရာ ဖြဲ.စည္းပံု ျပင္ဆင္ေရးသည္ အလြန္ခက္ခဲေသာကိစၥတစ္ရပ္ ျဖစ္ေသာေၾကာင့္လည္း ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာၾကာသည့္တိုင္ မျပင္မဆင္ မေျပာင္းမလဲ ရိွေနခဲ့ျခင္းလည္း ျဖစ္ဟန္တူပါသည္။

၄။ ယေန. ရီေဖာင္းဟု ေျပာၾကေသာအခါ အခ်ိဳ. လူႀကီးမ်ားက လူထပ္တိုးေတာင္းရန္ ျပင္ၾကပါလိမ့္မည္။ အခ်ိဳ. ပညာတတ္တို.က လူေလ်ာ့ပစ္ရန္ အႀကံျပဳပါလိမ့္မည္။ အခ်ိဳ.က လူ.စြမ္းအားအရင္းအျမစ္ေထာင့္မွၾကည့္ၿပီး အခ်ိဳ.က သင္တန္းမ်ား၊ ၀ပ္ေရွာ့မ်ားျဖင့္ အရည္အခ်င္း ျမွင့္တင္ရန္ ရည္ရြယ္ၾကသည္။ အမွန္စင္စစ္ ရသမွ် လုပ္အားကို ညွစ္ထုတ္ယူေနၾကေသာ အျပင္အဖြဲ.အစည္းမ်ားႏွင့္ လုပ္အားျပဳန္းတီးမွဳ မ်ားလြန္းေနေသာ အစိုးရအဖြဲ.အစည္းမ်ားသည္ နိုင္ငံအတြက္ အေကာင္းဟု ေျပာရန္ ခက္ပါသည္။ ျပင္ေတာ့ ျပင္ၾကရေပမည္။

၅။ လူတိုးျခင္း၊ လူေလ်ာ့ျခင္းတို.သည္ အမွန္စင္စစ္ ျဖစ္စဥ္တစ္ရပ္ကို ပံုေဖၚေနျခင္းသာျဖစ္သည္။ အဘယ္ျဖစ္စဥ္နည္းဟု ေမးလာလွ်င္ လုပ္ငန္းခြင္တစ္ရပ္၏ အေကာင္းဆံုးရလာဒ္ကို အနည္းဆံုးေသာ လူအင္အား၊ အနည္းဆံုးေသာ ကုန္က်စရိတ္ျဖင့္ အတိုေတာင္းဆံုးေသာ အခ်ိန္တြင္ ရရိွေစရန္ ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲရမည့္ျဖစ္စဥ္ဟုပင္ ေျဖရပါမည္။ လြယ္လွသည္ေတာ့မဟုတ္ပါ။ ထိုျဖစ္စဥ္ ျဖစ္လာေစရန္ နည္းအမ်ိဳးမ်ိဳးျဖင့္ ႀကိဳးစားၾကသည္။ အခ်ိဳ.က အီးေအ (Enterprise Architecture) ကိုသံုးသည္။ အခ်ိဳ.က ဘီပီအာ (Business Process Reengineering) ကို အသံုးျပဳသည္။ နာမည္ မည္သို.တတ္ပါေစ။ ယခုေျပာေနၾကေသာ ရီေဖာင္းကို ေဆာင္ရြက္ျခင္းပင္ျဖစ္သည္။

၆။ မည္သည့္ နည္းကို သံုးသည္ျဖစ္ေစ၊ ေရွးဦးအာရံုစိုက္ရမည့္ အရာသည္ အဖြဲ.အစည္း၏ ပန္းတိုင္ Mission and Vision(ဘာသာမျပန္တတ္၍ ပန္းတိုင္ဟု ေခတၱ သံုးထားပါသည္၊ အားမရပါ) ပင္ ျဖစ္ပါသည္။ ထို မစ္ရွင္ဗီးရွင္းကို လက္ရိွမည္သို. ခ်ီတက္ေနသည္ကို ေသခ်ာ ျပန္လည္ စစ္ေဆးရပါမည္။ လက္ရိွ အလုပ္ျဖစ္စဥ္ (Business Process) မ်ား၊ ေဒတာစီးဆင္းမွဳမ်ား၊ နည္းဗ်ဴဟာမ်ားကို ပံုေပၚေအာင္ၾကည့္ရပါသည္။ လက္ရိွလုပ္ေဆာင္ေနေသာ မိုဒယ္ (As Is Model ဟု ေျပာၾကပါသည္) အတြင္းရိွ ျဖစ္စဥ္ျဖစ္ရပ္မ်ားကို 'စက္စင္ေအာင္' လက္ကုန္ထုတ္ သံုးသပ္ေလ့လာရပါသည္။

၇။ ထိုသို. သံုးသပ္ၿပီးလွ်င္ ျဖစ္လိုေသာ မိုဒယ္ (To Be Model) ကို ေရးဆြဲရပါသည္။ ေသခ်ာသည္မွာ လက္ရိွ အလုပ္ျဖစ္စဥ္ကို ေသခ်ာ မေလ့လာခဲ့ပါက မည္သည့္ေနရာကို တိုးမည္၊ မည္သည့္ေနရာကို ေဒတာေဗ့စ္ အျဖစ္ေျပာင္းမည္၊မည္သည့္ေနရာကို ကြန္ပ်ဴတာ အကူအညီသံုး computerize လုပ္မည္ စသည္ကို အခက္အခဲ ေတြ.ရမည္သာျဖစ္သည္။ ထိုမိုဒယ္ေရးဆြဲျခင္းသည္လည္း ရိွရင္းစြဲ မိုဒယ္ကို အနည္းငယ္ျပဳျပင္ရံုႏွင့္ အေကာင္းဆံုး အလုပ္စီးဆင္းမွဳျဖစ္စဥ္ရေအာင္ ႀကံဆရပါသည္။ အဖြဲ.အစည္း၏ မစ္ရွင္ဗီးရွင္း ကို မလြတ္ေအာင္လည္း အာရံုစိုက္ရပါသည္။ မျဖစ္နိုင္ေသာ မိုဒယ္ကို စကားလံုးအလွမ်ားသံုး၍ ပံုမေဖၚမိေစရန္လည္း အာရံုထားရပါသည္။

၈။ Reform အတြက္ အက်ဥ္းမွ်ေျပာမိေသာအခါ အင္မတန္လြယ္ပါလားဟု ထင္စရာျဖစ္ပါသည္။ ထင္သေလာက္မလြယ္ပါ၊ အင္မတန္ ခက္ခဲေသာ 'ပညာရပ္' ျဖစ္ပါသည္။ တကယ္လုပ္ရသည္ မဟုတ္ပဲ စကၠဴေပၚတြင္ပင္ လုပ္ငန္းတစ္ရပ္ကို ခြဲျခမ္း စိတ္ျဖာ ၾကည့္ရသည္မွာပင္ 'ခက္'ေနလွ်င္ တကယ္လုပ္ခ်ိန္၊ လူမ်ားကို စီမံခန္.ခြဲခ်ိန္၊ ျဖစ္စဥ္ကို အေကာင္အထည္ေဖၚခ်ိန္တြင္ အင္မတန္ခက္ပါသည္။ (ဥပမာတစ္ရပ္ပဲ ေျပာပါမည္။ လူကိစၥမဟုတ္ပါ။ လုပ္ငန္းခြင္ အခ်ိဳ.ေနရာမ်ားကို computerize လုပ္မည္ဆိုလွ်င္ ျပင္ပမွာငွား outsourcing သံုးမည္လား၊ open source သံုးမည္လား၊ အင္မတန္ စဥ္းစားရခက္ပါသည္။ ကြန္ပ်ဴတာ သမားမ်ား နားလည္ပါသည္) အေျပာင္းအလဲကို လက္ခံခ်င္သူ၊လက္မခံခ်င္သူ၊ အစီအစဥ္ေဟာင္းတြင္ အလုပ္ျဖစ္ေနသူ၊ အစီအစဥ္သစ္တြင္ အံမ၀င္သူ၊ ဘယ္လိုမွသံုးစားမရသူ၊ စသည္စသည္ေသာ အမ်ိဳးမ်ိဳးျဖစ္သည့္ လူမ်ား၊ ျဖစ္စဥ္မ်ားကို ေနရာခ်ထားရျခင္းသည္ အင္မတန္ခက္ပါသည္။

၉။ ထို.ေၾကာင့္လည္း ရီေဖာင္းနာမည္တတ္၍ လူတိုးေတာင္းရန္စဥ္းစားၾကျခင္းသာ ျဖစ္ပါမည္။ နဂိုေလးလံေသာ ၀န္ထုတ္၀န္ပိုး၀ယ္ ပို၍ေလးရန္ ထပ္ဆင့္ျခင္းသည္ ရီေဖာင္းမဟုတ္ပါ။ အသံုးမ၀င္ဟု ထင္ရေသာ လူတို.ကို ဖယ္ရွားျခင္းသည္လည္း ရီေဖာင္းမဟုတ္ပါ။ အထူးသျဖင့္ အေျပာင္းအလဲကို ဗန္းျပ၍ ကိုယ္က်ိဳးထုတ္ရန္ စဥ္းစားေနေသာ အထက္ပိုင္းမ်ားရိွေနလွ်င္ တိုင္းျပည္ 'နာ' ပါသည္။ သင္းတို.ခန္.ထားတာမဟုတ္ဘူး၊ ငါ့ကို သင္းတို.ထုတ္လို.မရဘူးဆိုကာ အလုပ္မလုပ္ပဲ ေနေသာ အငယ္၀န္ထမ္းမ်ားရိွလွ်င္ လုပ္အား'နာ'ပါသည္။ တာ၀န္ယူမွဳ၊တာ၀န္ခံမွဳ၊ ကိုယ္က်င့္တရား စသည္ျဖင့္ မထြန္းကားပဲ ရီေဖာင္းကိုသာ စြတ္လုပ္လွ်င္လည္း အဆင္မေျပနိုင္ပါ။

၁၀။ ေျပာခဲ့သမွ်သည္ ခက္ခဲေသာ အလုပ္ကို လြယ္လင့္တကူ မေျပာမိ မလုပ္မိေစရန္သာျဖစ္ေၾကာင္း၊ ခက္ခဲသည္ဟု မလုပ္ပဲေနလွ်င္လည္း အဆင္ေျပမည္မဟုတ္ေၾကာင္းနွင့္ 'မင္းတို.ပရိယာယ္၊ ငတင့္တယ္၊ နား၀ယ္မလည္ရာ' ျဖစ္၍သာ ေျပာမိပါေၾကာင္း၊ ထို.ထက္ပို၍ ဆိုရန္မရိွပါေၾကာင္း။

အတၱမ်ားႏွင့္ ဆရာ၀န္ -၁


၁။ အသိတစ္ေယာက္ ေရးေသာ မွတ္ခ်က္ကို သေဘာက်၍ စေျပာရပါမည္။ 'ဒီစကားေျပာလို. အျခားသူမ်ားႏွင့္ အခင္မင္ပ်က္ရလည္း ၀မ္းမနည္းပါ' ဟု ဆိုပါသည္။ ဆက္ေျပာမည့္ အေၾကာင္းအရာမ်ားကိုလည္း 'ထိုသို.ပင္' သေဘာထားေစခ်င္ပါသည္။

၂။ က်န္းမာေရး ကိစၥမ်ားနွင့္ ပတ္သက္၍ ေျပာၾကဆိုၾကသည့္အခါ မည္သူမွ စနစ္တက် သုေတသန ျပဳထားေသာ ရလာဒ္ကို ေျပာၾကသည္ မဟုတ္ပဲ စိတ္မွန္းႏွင့္ 'ရမ္းတုတ္' ေနၾကသည္သာ မ်ားပါသည္။ (ကိုယ္ကိုယ္တိုင္လည္း ရမ္းတုတ္ခဲ့ရပါသည္) ရမ္းတုတ္ၾကသည္အတူတူ ျဖစ္ေသာ္လည္း ျဖစ္ႏိုင္သမွ် ေထာင့္ေပါင္းစံုမွ အနီးစပ္ဆံုး ေတြးေစခ်င္ပါသည္။ ဥပမာ ဆိုပါမည္။ ေနာက္ေပါက္ ဆရာ၀န္ေလးမ်ား အရည္အေသြးက်ဆင္း လာသည္ဟု ဆိုၾကပါသည္။ ေက်ာင္းသားမ်ားစြာကို ဆရာအင္အား မေလာက္မငပဲ ရရိွေသာ အခ်ိန္နည္းနည္းကေလး၀ယ္ အလွ်င္အျမန္ေမြးထုတ္ရသျဖင့္ဟုလည္း ဆိုၾကပါသည္။ အမွန္စင္စစ္မူ အရည္အေသြးက်ဆင္းလာသည္ဆိုသည္ကလည္း စနစ္တက် တိုင္းတာထားျခင္းမ်ိဳးမဟုတ္။ (ညံ့ဖ်င္းသူမ်ား အေတြ.မ်ားလာသည္ ဆိုေသာ္လည္း ယခင္ဆရာမ်ားလည္း အစဥ္အဆက္ ထိုသို.ေျပာသံၾကားခဲ့ဘူးပါသည္) ဆရာအင္အားေၾကာင့္္၊ အခ်ိန္နည္းနည္းေၾကာင့္ ဘာေၾကာင့္ညာေၾကာင့္မ်ားသည္လည္း စနစ္တက် တိုင္းတာတြက္ခ်က္ထားသည္မဟုတ္ပဲ ျဖစ္နိုင္ေခ်ရိွေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားကို အေတြ.အႀကံဳအရသာ မွန္းဆ၍ထားေသာ အေၾကာင္းမ်ား ျဖစ္ပါသည္။ ထိုသို. မွန္းခ်က္နွင့္ ရွာထားေသာ အေၾကာင္းရင္းမ်ားကို 'အတည္အျဖစ္' ယူဆလိုက္ေသာအခါ ဆရာ၀န္ေမြးထုတ္မ်ား၏ အရည္အေသြး ျပည့္၀ေစရန္ ျပင္ဆင္မည္ဆိုေသာအခါ 'မွန္းဆအေၾကာင္းရင္းမ်ားကို အမွန္အျဖစ္ ျပင္ဆင္ရန္ အားထုတ္ျခင္း' သည္ မွန္ကန္ေသာ အားထုတ္ျခင္း ျဖစ္ပါ၏ေလာ ဆင္ျခင္ေစခ်င္ပါသည္။ သို.ေသာ္ မလုပ္သည္ထက္ လုပ္သည္က ေတာ္ေသးသည္ဟုပဲ ခ်ီးက်ဴးရပါမည္။

၃။ ယခု ဆက္ေျပာမည့္ အရာမ်ားသည္လည္း စနစ္တက် သုေတသန ျပဳထားသည္မဟုတ္ပဲ 'ထင္လံုး' မ်ားသာ ျဖစ္ေၾကာင္း ၀န္ခံလိုပါသည္။ သူတပါး၏ ထင္လံုးမ်ားကို ေခ်ပရန္ ထင္လံုးမ်ားကို ျပန္လည္ အသံုးျပဳျခင္းသည္ သင့္ေလ်ာ္ေလ်ာက္ပတ္ေသာ အျပဳအမူ မဟုတ္ဟု ယူလိုက ယူႏိုင္ပါသည္။ သို.ရာတြင္ လူ.သေဘာသဘာ၀ကို အေျခခံ၍ ေထာင့္စံုနိုင္သမွ် စံုေအာင္ေတြးေတာႏိုင္ေစရန္ အားထုတ္ထားပါသည္။ အထူးသျဖင့္ ကိုယ့္ဘက္တစ္ဘက္တည္းကိုသာၾကည့္၍ ထင္လံုးမ်ားကို အဟုတ္လုပ္၍ 'ငိုတတ္တဲ့ ကေလး မုန္.စားရ' ေစရန္ ေအာ္ေနေသာ ငရမန္ဆရာ၀န္မ်ားအတြက္ 'ျဖစ္ႏိုင္ေခ် ရိွေသာ ထင္လံုးမ်ားကို အမွန္တကယ္လက္ရိွအေနအထားေပၚ ထင္ဟပ္၍' ေျပာျပလိုသည္မ်ား ရိွလာပါသည္။

၄။ ယခင္က ဆရာ၀န္ေမြးထုတ္မွန္သမွ်ကို တိုင္းျပည္၏ လိုအပ္ေသာ ေနရာတြင္ ခန္.ထားရန္ႏိုင္အတြက္ အလုပ္၀င္မွ ေဆးကုသခြင့္ လက္မွတ္ 'ဆမ' ထုတ္ေပးခဲ့ပါသည္။ ယခု ေမြးသမွ် မခန္.ႏိုင္ေတာ့ပါ။ ထိုအခါ ဆမအတြက္ သင္တန္းတစ္ခုျဖင့္ ေဆာင္ရြက္ေပးရပါသည္။ ထိုကိစၥမ်ားတြင္ မွန္သည္မွားသည္ ေျပာရန္မရိွပါ။ သို.ရာတြင္ အလုပ္လက္မဲ့ဆရာ၀န္ ဟုေျပာၾကတိုင္း 'အူထဲကယား' ပါသည္။ ဟိုးေရွးယခင္ေက်ာင္းသားႀကီးမ်ားသည္ တတိယႏွစ္ၿပီးသည့္အခါ (ဆရာ၀န္မ်ား အလြန္လိုအပ္ေသာ ကာလက ျဖစ္ခဲ့ေသာေၾကာင့္ တရား၀င္သည္ မ၀င္သည္အပထား) ျပင္ပ ဂ်ီပီ ဖြင့္ႏိုင္ခဲ့သည္ဟု ေျပာသံၾကားဘူးပါသည္။ ယခု ဘြဲ.လက္မွတ္၊ ေဟာက္စ္ဆာဂ်င္ ကြန္ပလိရွင္း၊ ဆမ စသည္ျဖင့္ လက္နက္ႀကီးငယ္ အျပည့္အစံုတပ္ဆင္ေပးထားသည့္တိုင္ 'ႏို.သက္ခံ စို. ' ခ်င္ေနသကဲ့သို. အလုပ္လက္မဲ့ျဖစ္ရပါသည္ေျပာေသာအခါ နားလည္ရန္အေတာ္ခက္ရပါသည္။ ဆရာ၀န္ေမြးထုတ္သမွ် အစိုးရက ခန္.အပ္နိုင္ေသာ ႏိုင္ငံရိွလွ်င္ေျပာျပေစခ်င္ပါသည္။ တစ္နိုင္ငံေလာက္ကို ရွာလာၿပီး လာေျပာမည္စိုး၍ ကမာၻေပၚရိွ ႏိုင္ငံမည္မွ် ဆိုသည္ကိုပါ ရွာလာေစခ်င္ပါသည္။ ကမာၻ. စံနွဳန္း တစ္ခုတေလကို ဆြဲဆြဲထုတ္လာၿပီး ေအာ္ေအာ္ေနသည့္အခါလည္း စိတ္ညစ္ရေသာ္လည္း ဤကိစၥကို ေခတၱခ်ထားခဲ့ပါမည္။

၅။ ယခင္ကိုပဲ ျပန္သြားရပါမည္။ ယခင္ေခတ္က ေမြးထုတ္ေသာဆရာ၀န္မ်ားသည္ တိုင္းျပည္တာ၀န္ကို ထမ္းေဆာင္ရမည္မွာ အေသအခ်ာျဖစ္၍ အလုပ္မ၀င္လွ်င္ 'ဆမ' ထုတ္မေပးေရးမူခ်ခဲ့သည္ကို အျပစ္ေျပာခဲ့ၾကေသာ္လည္း 'အလကားမတ္တင္း' ႏွင့္ အဆင့္ျမင့္ ပညာမ်ားကို သင္ၾကားေပးခဲ့ၾကသည္ကိုေတာ့ 'ရူးခ်င္ေယာင္ေဆာင္' ေနသကဲ့သို. ယေန.အထိ အေမြပါလာသည္ကိုလည္း ေမ့ခ်င္ေယာင္ေဆာင္ကာ ေဘာင္းထိုးခဲ့ရသည္ကိုပဲ ထပ္ျပန္တလဲလဲ 'ေအာ္ၾကဟစ္ၾက အေရးဆိုၾက' ပါသည္။ ေဘာင္းကိစၥသည္ 'မထိုးမျဖစ္ အက်ပ္ကိုင္၍ ထိုးခဲ့ရသေယာင္' ေျပာၾကပါသည္။ တကယ္ေတာ့ မေက်နပ္လွ်င္ ေဘာင္းမထိုးရံုသာဟု ေျပာလွ်င္ ရြဲ.ေျပာသည္ ထင္ၾကပါမည္။ အက်ပ္ကိုင္သည္ ဆိုၾကပါမည္။ တကယ္ေတာ့ တိုင္းျပည္က အလကားနီးပါး သင္ၾကားေပးေနေသာ ဆရာ၀န္ပညာေရးသည္ (ယခုအထိ တစ္လရွစ္ရာမွ်သာရိွပါသည္) တိုင္းျပည္အတြက္ အရွံဳးခံ၍ ေမြးထုတ္ေနရျခင္းသာျဖစ္ပါသည္။ ဆရာ၀န္သစ္လြင္တစ္ဦး ေမြးထုတ္ရန္မွာ တိုင္းျပည္အတြက္ ၁၅သိန္းခန္. ကုန္က်၍ ေလွ်ာ္ေၾကးေတာင္းလွ်င္ ၁၀သိန္းသာ ျဖစ္သည္ကို 'ေစ်းတြက္ တြက္လိုေသာ အီေကာေနာမစ္ ဆရာ၀န္ေလးမ်ား' အားေျပာလိုပါသည္။ ေဘာင္းထိုးစဥ္က 'ၿပီးၿပီးေရာ ဖတ္၍ပင္မၾကည့္ပဲ' ထိုးခဲ့ၾက၍ လြယ္လင့္တကူပင္ေမ့လိုက္ၾကပါသည္။ ထိုေဘာင္း အသက္၀င္ခ်ိန္ ေရာက္လာေသာအခါ မတရားပါဟု ေအာ္ၾကပါသည္။

၆။ တိုင္းျပည္ကို ခ်စ္လြန္းလို.ဟု ေအာ္ေနရန္ အခ်ိန္အခါ မဟုတ္ေတာ့သည္ကို နားလည္ပါသည္။ တိုင္းျပည္အေၾကာင္း၊ စနစ္အေၾကာင္း ဆဲေနၾကသည္ကို နားစိုက္ၾကည့္လွ်င္ ကိုယ့္ဘက္မွ ရွဳေထာင့္တစ္ခုတည္းကိုသာ အာရံုစိုက္၍ အျခားေသာ ဘက္မွ 'ရွဳၾကည့္' ႏိုင္ရန္ အားထုတ္ၾကသည္ကို မေတြ.မိသေလာက္ပင္ျဖစ္ပါသည္။ အေပးအယူ ကိစၥဟု ယူဆလွ်င္လည္း 'ကိုယ္ယူခဲ့သည္ကိုေတာ့' မေမ့ၾကေစခ်င္ပါ။ စနစ္တြင္အားနည္းခ်က္မ်ား၊ ေခတ္နွင့္ မကိုက္ညီသည္မ်ား ရိွသည္ကို ၀န္ခံပါသည္။ အရာရာတိုင္းကို ေခတ္စနစ္အား 'ပံုခ်' ရန္ေတာ့ မျဖစ္ႏိုင္ပါ။ လူတိုင္း၏ လိုအင္နွင့္ ကိုက္ညီေသာ စနစ္ဆိုသည္ျဖင့္ မရိွႏိုင္ပါ။ အတၱကို အေျချပဳစဥ္းစားေသာ ဆရာ၀န္အခ်ိဳ.အတြက္ ဆရာ၀န္အားလံုးကို ၀ါးလံုးရွည္ျဖင့္ ယမ္းသလိုျဖစ္မိပါက ေတာင္းပန္ရပါမည္။ မသက္ဆိုင္သူမ်ားကို ေတာင္းပန္ျခင္း ျဖစ္ေသာ္လည္း သက္ဆိုင္သူမ်ားကိုမူ အခင္မင္ ပ်က္ရလည္း ၀မ္းမနည္းပါဟု ထပ္မံ၍ ဆိုပါမည္။

(ဆက္ပါမည္)