အသိဥာဏ္ဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္မွဳ ( intellectual property)

ဒီေန.ေခတ္ ဒီေန.ကာလမွာ လူသားအရင္းအျမစ္ဖြံ.ၿဖိဳးေရးဆိုတဲ့ စကားလံုးကို အေတာ္ေလးၾကားလာရပါၿပီ။ လူသား အရင္းအျမစ္ဆိုတာ ဘြားဘြားေပၚေနတဲ့ လူဦးေရ ၊ ေမြးထုတ္ေပးလိုက္တဲ့ ဘြဲ.ရပမာဏဆိုတာေတြနဲ. တိုင္းတာတိုင္း ရပါသလား။

တကယ္ေတာ့ အသိဥာဏ္ဆိုင္ရာ အရင္းအႏွီး ( intellectual capital ) ဆိုတာဒီေန. ၿပိဳင္ဆိုင္မွဳျပင္းထန္လွတဲ့ ေခတ္ကာလႀကီးထဲမွာ ေအာင္ျမင္ေရးေသာ့ခ်က္ဆိုတာ သိသင့္ေနၾကပါၿပီ။

ကၽြန္ေတာ္တို.ဆီမွာ အသံုးနည္းေနေသးတဲ့ အသိဥာဏ္ဆိုင္ရာ ပိုင္ဆိုင္မွဳ ( intellectual property) ဆိုတဲ့စကားလံုးေလးနဲ. မိတ္ဆက္ေပးဖို. ဒီစာစုကိုေရးပါတယ္။ တကယ္ေတာ လူတစ္ဦးတစ္ေယာက္ဟာ သူပိုင္ဆိုင္တဲ့ ပစၥည္းဥစၥာေတြကို ကာကြယ္ဖို. အခြင့္အေရး (right) ရိွရပါတယ္။ အဲဒီ ပိုင္ဆိုင္တဲ့ ပစၥည္းေတြထဲမွာ လက္နဲ.ထိေတြ.လို.ရတဲ့ တနည္း ဘြားဘြားေပၚေနတဲ့ ပစၥည္းေတြရိွသလို ကိုင္တြယ္ျပသလို.မရတဲ့ ပိုင္ဆိုင္မွဳေတြရိွေနမွာ အမွန္ပါ။

သူရို. နိုင္ငံေတြမွာ ေတာ့ အသိဥာဏ္ဆိုင္ရာပိုင္ဆိုင္မွဳ ( intellectual property) ေတြကို ခိုင္မာတဲ့ဥပေဒေတြနဲ. အကာအကြယ္ေပးထားၾကပါတယ္။ ဒီမွာလည္း ဒါမ်ိဳးေတြရိွသင့္ေနပါၿပီ။ ကိုယ္က သူမ်ားသီခ်င္း ေကာ္ပီကူးၿပီးေတာ့ ကိုယ့္သီခ်င္းေခြ ခိုးကူးက်ေတာ့ ထေအာ္တာကေတာ့ ရီစရာတမ်ိဳးလို.ပဲေျပာရမလား။

တကယ္ေတာ့ intellectual property (အတိုေကာက္ အိုင္ပီ လို.ပဲေနာက္မွာဆက္သံုးပါမယ္) ဆိုတာ စိတ္ကူးဥာဏ္မွ တီထြင္ဖန္တီးထုတ္လုပ္လိုက္ေသာ အရာမွန္သမွ်ပါ၀င္ပါတယ္။ တီထြင္မွဳေတြ၊ စက္မွဳလက္မွဳကိရိယာဒီဇိုင္းေတြ၊ စာေပအနုပညာပစၥည္းေတြ၊ သေကၤတေတြ အမ်ားႀကီးပါပဲ။

အိုင္ပီကို အဓိက အုပ္စုႏွစ္စုခြဲပါတယ္။ ထုတ္လုပ္မွဳ မူပိုင္ခြင့္ ( industrial propertiy) နဲ. ကူးယူမွဳ မူပိုင္ခြင့္ (copy right) ပါ။

ထုတ္လုပ္မွဳ မူပိုင္ခြင့္ ( industrial propertiy)

ထုတ္လုပ္မွဳ မူပိုင္ခြင့္ ( industrial propertiy) ဆိုတာကေတာ့ စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြမွာသာမက စိုက္ပ်ိဳးေရးမွာ၊မိုင္းတြင္းေတြ၊သဘာ၀သယံဇာတ ထုတ္လုပ္ေရးေတြမွာလည္း ပါ၀င္ေနနိုင္ပါတယ္။ ဘာေတြလဲလို. ဆိုရင္

၁။ဦးတည္ခ်က္ထားေဆာင္ရြက္တဲ့ တီထြင္မွဳေတြ (ဒါထြင္မယ္ဆိုပီး အာဏာပိုင္အဖြဲ.အစည္းေတြဆီမွာ ခြင့္ျပဳခ်က္ေတာင္းထားတာမ်ိဳးေတြပါ)

၂။ထုတ္လုပ္မွဳ ဒီဇိုင္းေတြ
၃။ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ေတြ၊လိုဂိုေတြ
၄။ဆားကစ္ပံုစံေတြ
၅။ေဒသဆိုင္ရာအညႊန္းျပထုတ္ကုန္ေတြ (တခ်ိဳ.ဆန္ေတြဆိုရင္ ဒီေဒသမွာပဲ ေပါက္ေရာက္တဲ့ ဆန္မ်ိဳးေတြရိွပါတယ္၊ က်န္တဲ့ေနရာေတြကို ျဖန္.ျဖဴးစိုက္ပ်ိဳးမွဳကိုကန္.ထားပါတယ္။ဒီေဒသရဲ. အမွတ္အသားလိုျဖစ္သြားလို.ပါ။ ဆြတ္ဇာလန္ကနာရီေတြလည္းဒီလိုပါပဲ)
၆။နည္းမမွန္တဲ့ ၿပိဳင္ဆိုင္မွဳကကာကြယ္ရမွာေတြ။

အဲဒါကေတာ့ ဆင္တူယိုးမွား ကုန္ပစၥည္းထုတ္တာေတြ၊ျပည္သူလူထုကို မွားယြင္းတဲ့ဆီဆြဲေခၚမယ့္ ပစၥည္းထုတ္တာေတြ၊ မမွန္မကန္ေၾကာျငာတာမ်ိဳးေတြေပါ့ေလ။


ကူးယူမွဳ မူပိုင္ခြင့္ (copy right)

ေနာက္အိုင္ပီတစ္မ်ိဳးကေတာ့ copyright ပါ။ ေတာ္ေတာ္မ်ားမ်ားသိၾကပါပီ။ အနုပညာဆိုင္ရာ ထုတ္လုပ္ပစၥည္းေတြပါ။ စာေပ၊ကဗ်ာ၊ သီခ်င္း၊ပန္းခ်ီ၊ရုပ္ရွင္၊ ကြန္ပ်ဴတာ ပရိုဂရမ္ေတြ၊ ေဒတာေဗ့စ္ေတြပါ။ ေကာ္ပီရိုက္ ဆိုတာကေတာ့ ဖန္တီးသူရဲ. မူပိုင္ခြင့္ပါပဲ။ ဘြားဘြားျမင္ေနရတဲ့ ပိုင္ဆိုင္မွဳလိုပါပဲ။ ဖန္တီးသူဟာ သူ.ဖန္တီးမွဳကို သူစီမံခန္.ခြဲခြင့္ရိွရပါမယ္။ သူတပါးေကာ္ပီကူးတာ၊ျဖန္ေ၀တာ၊ထုတ္လုပ္တာေတြကို တားျမစ္ခြင့္ရိွသလို စီမံခန္.ခြဲခြင့္လည္းရိွပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ သိထားသင့္တာကေတာ့ အနုပညာဆိုင္ရာဖန္တီးမွဳဟာ ကုန္ပစၥည္းထုတ္လုပ္မွဳလို မွတ္ပံုတင္မွ အသက္၀င္ကာကြယ္မွဳရတာမဟုတ္ပါဘူး။ ဖန္တီးမွဳပီးပီးခ်င္းပဲ ကာကြယ္မွဳ ရိွရမယ္လို. ဆံုးျဖတ္ထားတာပါ။ ဆိုလိုတာက ကဗ်ာတစ္ပုဒ္ဟာ ေရးပီးပီးခ်င္းပဲ ပံုနွိပ္ထုတ္ေ၀စရာမလိုပဲ ေကာ္ပီရိုက္အရ ကာကြယ္ခြင့္ရိွေနပါၿပီ။

ဒါ့အျပင္ ဖန္တီးသူက ဘယ္နွနွစ္ၾကာမွ ထုတ္ေ၀ပါဆိုရင္လည္းသူ.ဆံုးျဖတ္ခ်က္အတိုင္းပါ။ ဒီထဲမွာ သရုပ္ေဆာင္မွဳေတြ၊ သီခ်င္းေတြ၊ဖလင္မွတ္တမ္းေတြ ၊စာေပေတြ၊ အနုပညာအရာေတြ အစံုပါပါတယ္။

ဒီေနရာမွာ ျဖည့္ေျပာခ်င္တာက ကာလပါ။ အိုင္ပီအသက္၀င္တဲ့ကာလပါ။ တီထြင္ဖန္တီးမွဳေတြအတြက္ ၂၁ ႏွစ္ၾကာ ကာကြယ္ေပးထားပါတယ္။လိုအပ္ရင္ ၇ႏွစ္စီ ထပ္ေပါင္းပါတယ္။စက္မွဳလက္မွဳဒီဇိုင္းေတြအတြက္က ၁၅ႏွစ္ပါ။ လိုအပ္ရင္ ၅ နွစ္စီေပါင္းပါတယ္။ ကုန္အမွတ္တံဆိပ္ေတြက ၇ ႏွစ္ပါ။ အသစ္ျပန္ျပန္လုပ္လို.ရပါတယ္။ ေကာ္ပီရိုက္ကေတာ့ ဖန္တီးသူသက္တမ္း တေလ်ာက္နဲ. အေပါင္းႏွစ္ငါးဆယ္ပါ။

ကၽြန္ေတာ္တို.တေတြဟာ ေနာက္မွာ အမ်ားႀကီး က်န္ေနခဲ့တာမေက်နပ္နိုင္ရင္ သိေအာင္လုပ္ရပါမယ္။ တိုးတက္ေအာင္ကၽြန္ေတာ္တို.မွာလည္းတာ၀န္ရိွပါတယ္။ ကိုယ့္ပိုင္ဆိုင္မွဳကို ကာကြယ္ခြင့္ရိွေၾကာင္း ကိုယ္ကိုတိုင္မွမသိရင္ ဘာမွဆက္ေျပာလို.မရပါဘူး။ ဒါ့အတူပါပဲ။ သူတပါးရဲ့ ဦးေႏွာက္နဲ. ဖန္တီးထားတာေတြကိုလည္း ေလးစားသမွဳရိွဖို.လိုပါလိမ့္မယ္။

ေနာက္ဆံုးအိုင္ပီ မဖြံ.ၿဖိဳးေစတဲ့အေၾကာင္းေတြ ေျပာၿပီးနိဂံုးခ်ဳပ္ပါ့မယ္။

အဲဒါေတြကေတာ့

သတိမမူမိျခင္း၊

အသိဥာဏ္ပညာႏွင့္ ကၽြမ္းက်င္မွဳမရိွျခင္း၊

အသက္ေမြး၀မ္းေက်ာင္းဆိုင္ရာသီးသန္.၀န္ေဆာင္မွဳမ်ားမရိွျခင္း၊

နည္းဥပေဒ၊ေပၚလစီမ်ားႏွင့္ကာကြယ္ေပးမထားျခင္း၊

စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း အတိုင္းထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္မွဳမရိွျခင္းနဲ.

ျပည့္၀လံုေလာက္တဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္မွဳ စနစ္မရိွျခင္းတို.ပါပဲ။

ေတြးဆဆင္ျခင္ဖို. ေ၀ငွလိုက္ပါတယ္။